چکیده:
تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، یکی از چالش های مهم حقوقی ایران است. با توجه به حکم مندرج در بند 4 ماده 976 قانون مدنی، بر مبنای قیاس اولویت، فرزند متولد از مادر ایرانی در ایران را باید ایرانی تلقی نمود، لکن این برداشت خلاف تفسیر منطقی از قانون می باشد. راهکار پیش بینی شده در قانون «تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» مصوب 1385، با توجه به عدم ثبت قانونی غالب این ازدواج ها و نیز بی تابعیتی برخی مردان خارجی یا عدم حضور فعلی ایشان در ایران نتوانسته است به رفع مشکل بینجامد. لذا باید به دنبال یافتن پاسخ این پرسش بود که تابعیت طفلی که با سرپیچی والدینش از قوانین مربوط به ازدواج با اتباع بیگانه متولد شده، چگونه خواهد بود؟ در پاسخ به این پرسش، مقالات بسیاری به رشته تحریر درآمده اند که غالبا به بررسی مفاهیم تابعیت، بی تابعیتی یا تابعیت مضاعف می پردازند. مقاله حاضر در مقام یافتن پاسخی کاربردی جهت رفع مشکل بی تابعیتی از کودکان مورد بحث می باشد. لذا نخست از توضیح مختصری پیرامون موضوعات پیش گفته بهره برده، سپس الزام های بین المللی ایران را در ارتباط با موضوع مورد بحث مطرح می کند و خلا های قانونی را بر می شمارد و سرانجام به بیان اصلاحات پیشنهادی در قانون مدنی می پردازد.
خلاصه ماشینی:
راهکار پیشبینی شده در قانون «تعيين تكليف تابعيت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ايراني با مردان خارجي» مصوب 1385، با توجه به عدم ثبت قانونی غالب این ازدواجها و نیز بیتابعیتی برخی مردان خارجی یا عدم حضور فعلی ایشان در ایران نتوانسته است به رفع مشکل بینجامد.
نظریه استقلال تام تابعيت با تأکید بر تساوي حقوق زن و مرد و مبارزه براي رفع حجر از زنان، به نگراني زنان درباره احتمال تحميل تابعيت شوهر در صورت ازدواج با مردان خارجي پایان داد، لکن عدم تأمين وحدت خانواده که شرط تشكيل و بقای خانواده است و نیز احتمال بحران و معضل در كانون خانواده در زمان حدوث اختلاف بين دول متبوع زوجين، از معایب این سیستم تلقی میگردد.
3ـ وفق بند 3 ماده فوقالذکر، تابعیت اصلی سرزمینی، به افراد متولد از پدر و مادر مجهول در ایران، اعطا میشود و در این خصوص تنها به محل تولد طفل توجه میگردد.
با توجه به مندرجات ماده 977 قانون مدنی، اشخاص مذکور در بندهای 4 و 5، هرگاه مایل به قبول تابعیت پدر خود باشند، باید پس از رسیدن به سن 18 سال ـــــــــــــــــــــــــــــ1ـ در ادامه بحث، تعارض این بند با بندهای بعدی در خصوص تأثیر تابعیت مادر در تعیین تابعیت طفل، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
ثانیاًـ با توجه به بند 4 ماده 976 قانون مدنی که تولد زن خارجی در ایران را امتیازی جهت اعطای تابعیت اصلی به فرزند وی دانسته است، باید تابعیت زن ایرانی را نیز مؤثر در مقام دانست و با افزودن یک بند به عنوان بند 8 به ماده مزبور، كساني را هم كه در ايران از مادر ايراني متولد شده باشند، با توجه به سیستم خاک (محل تولد) و خون (نسب مادری) تبعه ایران تلقی نمود.