چکیده:
در این مقاله معیارقلمرو و ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار مورد بازنگری قرار گرفته است. هدف از انجام پژوهش حاضر تعیین ضابطه تحقق ضرر و ضرار و ارائه ضمانت اجرای قاعده یاد شده بود و با این پرسش روبه رو بودیم که معیار قلمرو و ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار چیست؟ در این پژوهش معلوم گردید که معیار قلمرو هم قاعده لاضرر در هر موردی که از حکمی ضرری برخیزد. جاری است ، ولی لاضرار تنها در مقام اعمال حقی کاربرد دارد. ضمانت اجرای قاعده اضرار و لاضرار نفی ضرر و ضرار از طریق نفی حکم مربوطه است و اگر با سوء استفاده از حق ضرری به کسی وارد شده باشد. با کار رفتن ظاهر قانونی و هویدا شدن ممنوعیت فعل انجام شده جبران خسارت از طریق قواعد عمومی مسئولیت مدنی صورت می گیرد. درواقع ضرار و سوء استفاده از حق از قواعد معده و زمینه ساز در حوزه مسئولیت مدنی است و خود مبنای جداگانه ای برای حکم به جبران خسارت محسوب نمی شود و بر این اساس استناد به قاعده لاضرر برای حکم به جبران خسارت. موجه نیست.
خلاصه ماشینی:
ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار، نفی ضرر و ضرار از طریق نفی حکم مربوطه است و اگر با سوء استفاده از حق ضرری به کسی وارد شده باشد، با کنار رفتن ظاهر قانونی و هویدا شدن ممنوعیت فعل انجام شده، دانشجوی دکتری دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه: h_shabani1367@ut.
در واقع، تئوری ضرار و سوء استفاده از حق از قواعد معده و زمینهساز در حوزه مسئولیت مدنی است و خود مبنای جداگانهای برای حکم به جبران خسارت محسوب نمیشود و بر این اساس استناد به قاعده لاضرر برای حکم به جبران خسارت، موجه نیست.
1; Ghestin et Gooubeaux, Traité de droit civil – Introduction générale, no736-737; Tunc, International encyclopedia of comparative law, “Abus de droit”, no175 و در تأیید مصادیقی از این قبیل در حقوق ایران، نک: کاتوزیان، «سوء استفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق»، ص115؛ کاتوزیان، الزامهای خارج از قرارداد: مسئولیت مدنی، ج1: قواعد عمومی، ش217).
همچنین رفع شر سمره به نحو دیگری ممکن نبود و اجرای قانون فقط از طریق کندن در تأیید این نظر، نک: no204 Karimi, Les clause abusive et la théorie de l’abus de droit,؛ صفایی و رحیمی، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، ص187؛ قاسمزاده، حقوق مدنی: الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، ص140.
2- به نظر میرسد، همانطور که در قاعده لاضرر گفته شد، برای ازاله آثار موجود یا حکم به جبران خسارت باید به قواعد عمومی مسئولیت مدنی مراجعه کرد؛ زیرا اعمال قاعده لاضرار و نفی حکم جواز اجرای حق در حالت سوء استفاده نشان میدهد که گرچه صاحب حق در ظاهر حق خود را اعمال کرده و به آن تمسک جسته، در واقع حقی نداشته است.