چکیده:
نظریة «اسطوره و آیین» یا نظریة «آیینگرایی اسطوره» که حیات اسطوره را وابسته به آیین میداند و یکی از رویکردهای اصلیحوزة «نقد اسطورهشناختی» است، در شکلهای جدید خود، بین اسطوره و آیین پارادیمی مشترک پیدا میکند. در این جستار برمبنای این نظریه، تبلور آیین سیاوشان را در اسطورة سیاوش در شاهنامة فردوسی بررسی میکنیم. سیاوش از ایزدان پیشازردشتی ایرانی مرتبط با اساطیر باروری و فرهنگ کشاوزی است که آیین پرستش او در آیین سیاوشان باقی مانده است. محوریت این آیین که در اسطوره همچنان حفظ شده، نقش بنیادین «مرگ مقدس» است که قابل تحلیل با آیین قربانی کردن شاه مقدس در جشنوارههای تحویل سال و مراسم سوگ نمایشی مربوط به آن است. برپایة نظر انسانشناسان در تحلیل آیین دیونیسیا، اشعار مربوط به مرگ مقدس ایزد دیونیسوس در شکلگیری تراژدی مؤثر بوده است. همین ارتباط بین سیاوشان و اسطورة سیاوش نیز موجود است که در این جستار از دیدگاه انسانشناسانة نقد اسطورهای بررسی شده و درنهایت، پیوند این پارادایم با چرخة زمان اساطیری (از طریق الگوی مرگ و ولادت دوباره) بهعنوان نظمدهنده و ایجاد تجربة فناناپذیری برای بدنة مخاطبان اسطوره- آیین، بهعنوان کارکرد اصلی آیین- روایت شناخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"همین ارتباط بین سیاوشان و اسطورة سیاوش نیز موجود است که در این جستار از دیدگاه انسان شناسانة نقد اسطوره ای بررسی شده و درنهایت ، پیوند این پارادایم با چرخة زمان اساطیری (از طریق الگوی مرگ و ولادت دوباره ) به عنوان نظم دهنده و ایجاد نویسندة مسئول : ghaemi-f@ferdowsi.
بیشترین تحقیقات انسان شناسان در حوزة نظریة اسطوره - آیین ، دربارة تراژدی و ارتباط آن با کیش پرستش ایزد باستانی دیونوسوس (که در فرهنگ رومی باکوس نامیده می شد)٧ بوده است ؛ بنابراین در این جستار نیز با تکیه بر همین نظریه ، به منظور تحلیل خاستگاه اساطیری ساختار آیینی سیاوش ، نخست پیشینه و سیر تکوین این آیین را در فرهنگ ایرانی با تمرکز بر کهن الگوی قربانی شاه مقدس بررسی کرده و سپس کوشیده ایم الگوواره های مرتبط بین آیین و روایت در این اسطوره (سیاوشان - سیاوش ) را در قیاس با پارادایم مشابه درمورد تراژدی (دیونیسیا٨- تراژدی ) تحلیل کنیم .
نقش بنیادین آیین سیاوشان و مرگ و رستاخیز سالیانه و غایی قربانی مقدس در اسطورة سیاوش باعث شده که بتوان داستان سیاوش را مانند تراژدی ، داستانی با ساختار آیینی - مناسکی دانست که از تکرار الگویی مراسم سوگواری نمایشی بر ایزد شهیدشونده ظهور کرده است ."