حاج سید رفیع الدّین تبریزی فرزند میرزا علی اصغر مستوفی و نوه رفیع الدّین طباطبائی تبریزی، ملقب به «نظام العلماء» و متخلص به «نظام» از دانشمندان بزرگ و ادبای سترگ بود.
فرزندان و نوادگان ایشان، کلمه «دیبا» را برای خود به عنوان نام خانوادگی انتخاب کردند و تاکنون به همین لقب معروفند.
آثار قلمی ایشان به شرح زیر است:
1- آداب الملوک در شرح عهدنامه مالک اشتر رضی اللّه عنه.
2- الأدب الفارسی، در علم صرف و نحو.
3- التحقیقات العلویة.
4- الفوائد النظامیة.
5- المجالس الحسینیة.
6- المجالس النظامیة فی الأحکام الدینیة.
7- المقالات النظامیة.
8- انیس الادباء و سمیر السعداء «کشکول به زبان فارسی».
9- تحفة الأمثال و الحکم.
10- تحفه خاقانیه.
11- ترجمة الأدب فی قواعد لغة العرب.
12- تشریح التقویم.
13- حقوق دول و ملل.
14- حقوق نظامیه در شرح رساله حقوق (از امام سجاد علیه السّلام).
15- حقیقة الأمر فی الجبر و التفویض.
16- دستور حکمت.
17- دیوان رضویه (دیوان اشعاری که در مشهد الرضا علیه السّلام سروده است).
18- دیوان فی المدائح و المراثی.
19- سفرنامه رضوی.
20- سفرنامه غروی.
21- فتوحات نظامیه در غیبت امام زمان (عج).
22- کفایة العروض.
23- کنوز السعادة و رموز الشهادة.
24- لب الحساب.
25- لؤلؤة البحار فی منقبة الأئمة الأطهار علیهم السّلام.
26- مجمع الفضائل (در فضائل امام علی علیه السّلام).
27- مصابیح الأنوار و مفاتیح الأسرار، در توحید و معاد.
28- مفتاح الکنوز در مراثی.
29- نور الشهادة.
30- وسیلة الزائرین.
نظام العلماء در اوایل سال 1326 ق در پی حوادث مشروطه در تبریز از آن شهر، به روستای «باسمنج»- واقع در دو فرسخی تبریز- منتقل گردید. پس از مدتی کوتاه دچار بیماری شد و در همان سال در سن 76 سالگی در باسمنج درگذشت. پیکرش جهت مراسم خاکسپاری به قم حمل و در صحن حضرت معصومه علیها السّلام به خاک سپرده شد.
«تذکرة العلوم» نام کتابی است که در شرح حالات و مؤلفات مرحوم نظام العلماء به رشته تحریر درآمده، که نسخه ای از آن در کتابخانه آیت اللّه مرعشی در قم موجود است.
فرزندان ایشان عبارتند از:
1- حاج میرزا عبد العلی دیبا ملقب به «سید المحققین»، از علما و سیاسیون که تحصیلات عالی خود را در نجف اشرف نزد آیت اللّه شیخ محمّد فاضل شربیانی به انجام رسانید. و سمت نمایندگی مجلس شورای ملّی را برعهده داشت.
2- میرزا نصر اللّه طباطبائی دیبا ملقب به «ناصر السلطنه»، متوفای اردیبهشت/ 1312 ش، یکی از اعیان و بزرگان بود.[1]
پی نوشت ها:
2- تحفة الألباء فی تذکرة الأولیاء الشرفاء (خطی- ص 177).
3- تذکره شعرای آذربایجان 3/ 1 و سال مرگش را 1327 ق دانسته است).
4- تراجم الرجال 1/ 216.
5- جغرافیای تبریز 262.
6- دانشمندان آذربایجان 380.
7- رجال آذربایجان در عصر مشروطیت 157 (سال مرگش را در سال 1327 ق دانسته است).
8- ریحانة الأدب 6/ 207.
9- سخنوران آذربایجان 732.
10- علماء معاصرین 92.
11- مؤلفین کتب چاپی 3/ 224.
12- نسب نامه شاخه ای از طباطبائی های تبریز 15.
13- نقباء البشر 2/ 787.
جستجو در قاموس نور